Geschiedenis – Nationale Landstorm Commissie

Samenvatting

Dit hoofdstuk gaat over de oprichting en werkzaamheden van de Nationale Landstorm Commissie. Opgericht ten behoeve van de Bijzondere Vrijwillige Landstorm, maar ook enigsinds voor de Vrijwillige Landstormkorpsen.

Door de komst van de Nationale Landstorm Commissie wordt er gestructureerd gezocht naar vrijwilligers. Het zorgt voor een gestaagde groei. Daarnaast zorgt de commissie ook voor de consolidatie van de Vrijwillige Landstorm. De commissie zorgt voor richtlijnen en duidelijke handleidingen.

Na de gevechten in mei 1940 wordt de Vrijwillige Landstorm opgeheven door de Duitse bezetter. De Nationale Landstorm Commissie krijgt ruimte om het afronden hiervan op een nette wijze te laten gebeuren.

Oprichting

Het zoeken naar vrijwilligers is een arbeidsintensieve taak. Met een paar man door Nederland reizen, ga je het niet redden. De nodige reclame (propaganda) moet er komen om krachtiger op zoek te kunnen gaan naar nieuwe vrijwilligers. Een andere reden is dat deze werving – door een militaire organisatie geleid – een moeilijke situatie zou worden, vindt men vanuit de regering.

Er wordt daarom door de regering een ‘commissie’ opgericht: de Nationale Landstorm Commissie. Er wordt door de minister-president Ruys de Beerenbrouck – namens de regering – een aantal heren benoemd tot lid van deze commissie. Vooral leden van de Tweede Kamer, Eerste Kamer én de Inspecteur van de Vrijwillige Landstorm worden tot lid benoemd.

Erevoorzitter		H. Colijn		Lid Eerste Kamer
Voorzitter		L.F. Duymaer van Twist		Lid Tweede Kamer
Penningmeester		P. van Rees (1919-1921)
		G.F. Boulogne (1921-1940)
Administrateur		G. van Sitteren (1920-1940)
Leden		prof. mr. P.A. Diepenhorst (1919-1924)		Hoogleraar VU
		A.N. Fleskens (1929-1940)		Lid Eerste Kamer
		J.R. Snoeck Henkemans		Lid Tweede Kamer
		mr. A.G.A Ridder van Rappard		Lid Tweede Kamer
		mr. dr. L.N. Deckers (1919-1929 & 1937-1940)		Lid Tweede Kamer
		G.C.A. Fabius		Inspecteur der Vrijwillige Landstorm

De samenstelling van de Nationale Landstorm Commissie zal de aankomende jaren op een enkel punt veranderen. In 1921 wordt Reserve Eerste-Luitenant der Artillerie G.F. Boulogne secretaris van de Nationale Landstorm Commissie. In 1924 bedankt P.A. Diepenhorst voor de positie en zal de Inspecteur der Vrijwillige Landstorm nog enkele malen van persoon wisselen.

Taken Nationale Landstorm Commissie

De werkzaamheden van de Nationale Landstorm Commissie waren duidelijk.

• De consolidatie van den Bijzonderen Vrijwilligen Landstorm – Het bijeen houden van alle vrijwilligers. Al hebben deze mannen hun steun toegezegd aan het wettig gezag, het aan boord houden van de vele vrijwilligers bepaalt de slagkracht van de organisatie. Dit consolideren wordt gedaan door de vrijwilligers deel te laten nemen aan schietoefeningen en schietwedstrijd. Het organiseren van Landstormdagen, deelname aan de Vierdaagse in uniform en deelname aan speciale momenten zoals een erewacht voor de H.M. de Koningin. De Nationale Landstorm Commissie laat propaganda – zoals filmmateriaal – ontwikkelen en toont deze tijdens bijeenkomsten in de wintermaanden.
• De werving van nieuwe vrijwilligers onder de dienstplichtigen – Nadat een jonge man de dienstplicht heeft doorlopen, wordt hij door een plaatselijke leider van de Bijzondere Vrijwillige Landstorm benaderd. Deze oproep begint al bij het vertrek uit de kazernes waar de dienstplichtigen al die tijd hebben geslapen. Door militaire en christelijke verenigingen wordt er opgeroepen steun te geven aan het wettig gezag.
• Medewerking aan de uitbreiding en instandhouding van de Vrijwillige Landstormkorpsen „Motordienst”, „Vaartuigendienst” en „Spoorwegdienst” – Deze korpsen kunnen gebruik maken van de consolidatie maatregelen zoals de schietoefeningen en -wedstrijden. Ook de propaganda kanalen van de Gewestelijke en Plaatselijke Landstorm Commissiën staat tot hun beschikking.

Dankzij de Handleiding ten behoeve van den Bijzondere Vrijwilligen Landstorm is er een goed beeld welke regels er zijn voor zowel de Commissiede, als ook de vrijwilligers.

Handleiding ten behoeve van den B.V.L.

De Nationale Landstorm Commissie zorgt ervoor dat haar werkzaamheden helder en duidelijk zijn. Vooral omdat de namen Vrijwillige Landstorm en Bijzondere Vrijwillige Landstorm erg op elkaar lijken, ontstaat er ook snel misverstand. Wie is nou wie? Is iedereen lid van dezelfde organisatie? Welke bepalingen gelden voor welke vrijwilligers?

Door de tijd heen verschuiven ook bepalingen. Waar in 1918 de Buitengewone vrijwilligers via de Vrijwillige Landstorm opkomen, is de BVL vanaf 1920 een aparte organisatie. Vanaf 1922 komt het Vooroefeninstituut. Vanaf 1931 mag je niet lid worden als je al lid bent van bepaalde andere organisaties, zoals de SDAP, of NSB. In 1936 worden de losse onderdelen van de Vrijwillige Landstorm weer samengevoegd tot één organisatie op papier. Al zijn het altijd nog verschillende organisaties qua wetten. En nog altijd worden niet alle Landstormkorpsen en Vrijwillige Landstormkorpsen onder één noemer benoemd.

Wat zijn de regelementen, beschikkingen, richtlijnen? Wanneer mogen de leden hun militair uniform dragen? Welk kraagembleem draag wie? Welke regels zijn er met betrekking tot toetreding, of eervol ontslag? Wie mag niet lid worden, omdat ze bij een verboden organisatie al lid zijn? En nog veel meer vragen krijgen een antwoord in de Handleiding den behoeve van den Bijzonderen Vrijwilligen Landstorm.

Financiering Nationale Landstorm Commissie

In de eerste paar maanden dat de drie heren onderweg zijn in Nederland om nieuwe buitengewone vrijwilligers te vinden, is het Duymaer van Twist die uit particuliere fondsen geld weet te verkijgen om de kosten te kunnen betalen. Dit gebeurt tussen januari en mei 1919.

Later komt er op de begroting van het Ministerie van Oorlog een kostenpost voor ‘Propaganda BVL’ voor een bedrag van 114.000 gulden. Dit bedrag wordt toegewezen aan de Inspecteur, die het verdeelt over de commandanten van de verschillende Landstormkorpsen en Landstormverbanden. Ook hier blijft Duymaer van Twist vanuit particuliere fondensen geld bijeen te krijgen, om de ontbrekende gelden te financieren.

Op 1 januari 1921 neemt het Ministerie van Binnenlandse zaken de kostenpost voor de propaganda over. In 1923 neemt het Ministerie van Binnenlandse zaken ook de kosten over van de militaire organisatie. De reden was dat de B.V.L. een organisatie is voor de binnenlandse veiligheid.

Door de financiering van de B.V.L. probeert het Ministerie van Binnenlandse zaken ook controle te krijgen over de organisatie van de B.V.L. Deze discussie wordt door het Ministerie van Oorlog gewonnen.

Gewestelijke Landstorm Commissieën

De organisatie van de Nationale Landstorm Commissie bestaat niet alleen uit de heren van de commissie zelf. Een heel netwerk wordt ontwikkeld om de doelstellingen (werkzaamheden) van de Nationale Landstorm Commissie te kunnen realiseren en garant stellen.

Als voorbeeld wordt de situatie van 1 januari 1937 genomen. In totaal zijn er op dat moment meer dan 5.500 mensen bezig met de consolidatie van de Bijzondere Vrijwillige Landstorm.

• 1x Nationale Landstorm Commissie – 7 leden
• 21x Gewestelijke Landstormcommissie(ën) – 373 leden
• 1.110x Plaatselijke Landstorm Commissie(ën) – 5.097 leden.

De leden van de verschillende commissiën zijn geen leden van de Bijzondere Vrijwillige Landstorm, met uitzondering van de ‘aangewezen commandant’ van een korps/gewest, of plaatselijke afdeling.

Propaganda – Filmmateriaal

De Natioanle Landstorm Commissie kan door haar financièle budget opdrachten geven tot het maken van filmmateriaal. Deze filmen worden vaak gedraaid bij een vergadering van een Plaatselijke afdeling.

Het eerste jaar van eigen beeldmateriaal maken – circa 1924 – wordt financieel mogelijk gemaakt door de ‘Nederlandse Vereniging Ons Leger’. Dit is dezelfde organisatie die rond 1916/1917 een briefkaart uitbrengt met een afbeelding van de Vrijwillige Landstorm. Na dit eerste jaar, gaat de Nationale Landstorm Commissie alsmaar meer op haar eigen benen staan. Aan het einde van haar bestaan heeft ze haar eigen filmproductiedienst. Een productie zoals ‘Luchtgevaar’ is in eigen beheer gemaakt.

Vooral eind jaren ’30 wanneer filmmateriaal ook geluid meekrijgt, worden de producties langer en uitgebreid.

Enkele uitgebreide producties die in opdracht cq. in eigen productie van de Nationale Landstorm Commissie zijn gemaakt:

Gestaagde groei

Door de vele inspanningen en werkzaamheden van de Nationale Landstorm Commissie en verschillende Gewestelijke en Plaatselijke Landstormcommissièn groeit de (Bijzondere) Vrijwillige Landstorm gestaagd. Elk jaar weten ze meer leden aan zich te binden, dan leden die door leeftijd ‘functioneel ontslag krijgen’

Vanaf 1 maar 1919 – wanneer de drie heren door Nederland reizen – en 7 mei 1919 – wanneer de Nationale Landstorm Commissie de eerste keer een vergadering houdt – groeit de organisatie naar bijna 100.000 leden met meer dan 1.300 plaatselijke afdelingen.

Liquidatie Nationale Landstorm Commissie

Na de capitulatie door het Nederlandse leger in mei 1940, heft de Duitse bezetter het Nederlandse leger op. Zo ook de Vrijwillige Landstorm. Dit mag de Nationale Landstorm Commissie op nette en fatsoenlijke wijze uitvoeren van de bezetter.