Monument ‘Als ’t moet’

Ieder jaar worden op 4 augustus de leden van de Vrijwillige Landstorm, die zijn gestorven tijdens de oorlogsdagen van mei 1940, herdacht. Meer dan 200 vrijwilligers in totaal zijn tijdens deze oorlogsdagen gesneuveld. De jaarlijkse herdenking wordt uitgevoerd door het Korps Nationale Reserve op het Militaire Ereveld Grebbeberg in Rhenen.

Militair Ereveld Grebbeberg

Op het Militaire Ereveld Grebbeberg, staat sinds 2014 een monument speciaal gemaakt voor de gevallen mannen van de Vrijwillige Landstorm. Dit monument heet ‘Als ’t Moet’ net zoals het credo van de Vrijwillige Landstorm.

Het monument stelt een Land(storm)man (boer) voor, die aan het spitten is met een spade. Over zijn schouder hangt een geweer. Net zoals de leden van de Vrijwillige Landstorm. Overdag waren zij burger met een baan. Doordat ze geoefend hadden, waren ze klaar om ieder moment hun rol als burger te vervangen door die van militair. Dit geldt voor het Korps Nationale Reserve in deze eeuw precies zo. Wekelijks oefenen mannen en vrouwen van het Korps om speciale taken te kunnen uitvoeren. Zo kunnen ze worden ingezet wanneer dat maar ook nodig is.

Waar komt eigenlijk deze Landman met spade en geweer vandaan?

De spittende Landstormman

Toen de Vrijwillige Landstorm net bestond, was deze nog redelijk ongeorganiseerd. De vrijwilligers van de eerste lichting moesten hun eigen kleding kopen en er was niemand die hun vertelde hoe ze moesten oefenen. Hier kwam binnen een half jaar verandering in.

Lees hier meer over de ontwikkeling van de Vrijwillige Landstorm en het aanstellen van de Inspecteur der Vrijwillige Landstorm.

Gerhardus Cornelis Abraham Fabius (1863 – 1932) werd in 1918 benoemd tot de derde Inspecteur der Vrijwillige Landstorm met als opdracht de Vrijwillige Landstorm te organiseren.

In 1920 werden er nationale schietwedstrijden uitgeschreven die in Den Haag zouden worden gehouden. Als prijs zouden er medailles en getuigschriften worden uitgereikt. Het was Fabius zelf die de tekening maakte voor de voorkant van de medailles en het getuigschrift. Zo heeft hij ook de spittende landman met spade bedacht. Later wordt het logo opnieuw ontworpen; dezelfde voorstelling. Dit gebeurt omstreeks 1925.

Nu nog steeds wordt de spittende landman gebruikt door het Korps Nationale Reserve. Goed te zien op onderstaande foto: de rode sjerp van de Vaandelwacht.

Het huidige monument

In 1923 bestaat de Bijzondere Vrijwillige Landstorm vijf jaar. Koningin Wilhelmina viert hetzelfde jaar haar 25 jaar jubileum op de troon.

Als cadeau aan de voorzitter van de Nationale Landstorm Commissie – luitenant-generaal L.F. Duymaer van Twist – wordt het idee gevat om een beeld (sculptuur) te laten maken en deze tijdens de feestelijke viering te overhandigen. Er wordt bedacht het beeld van de spittende landman te laten maken. De beeldhouwer August Falise krijgt de opdracht om dit gewenste beeld te maken.

Op 13 november 1923 wordt het beeld aangeboden aan de voorzitter van de Nationale Landstorm Commissie. In de jaren daarna kunnen lezers van het Landstormblad kleine reproducties van dit beeld kopen. In de laatste editie van het Landstormblad – aug. 1940 – wordt nog geadverteerd voor dit beeld.

Helaas gaat dit beeld verloren tijdens het geallieerde bombardement op het Bezuidenhout in Den Haag. Duymaer van Twist woonde in deze wijk en zijn huis is tijdens het bombardement geraakt.

Hoe vreemd geschiedenis kan lopen, duikt het ‘beeld’ vele jaren na de Tweede Wereldoorlog weer op. De kleinzoon van de secretaris van de Nationale Landstorm Commissie heeft van zijn opa het gipsen gietmodel – waar het originele beeld in brons mee is gemaakt – gekregen.

Aan de hand van dit gipsen model en mede dankzij de financiële inspanningen van Stichting de Nationale Landstorm Commissie is het huidige beeld op het Militaire Ereveld Grebbeberg gemaakt.